Przewodnik

Przewodnik

Gwałtowne zaognienie się konfliktu izraelsko-palestyńskiego po wydarzeniach z 7 października 2023 r. miało swoje symboliczne skutki również w Europie: doprowadziło do wzrostu napięć społecznych, a także spadku zainteresowania kulturą i sztuką żydowską, a wręcz niechęci do niej.

Kontekst  W wyniku wydarzeń XX w. na mapie Europy Środkowo-Wschodniej pojawiły się – używając sformułowania Martina Pollacka – „skażone krajobrazy”, czyli miejsca przemocy i masowych mordów, po których ślady starannie zatarto. Nieupamiętnione i nieoznaczone grzebaliska żydowskich ofiar Zagłady stanowią przykład tego rodzaju miejsc. Setki z nich zlokalizowane są na terenie polskich wsi i miasteczek; mogą […]

Kontekst  15 sierpnia 1942 r. w lesie w Olszewnicy Nowej żandarmeria niemiecka zamordowała 120 osób romskich i żydowskich – mężczyzn, kobiety i dzieci. Ofiary przywieziono na miejsce zbrodni z Fortu III w Pomiechówku i rozstrzelano. 3 czerwca 2024 r., Fundacja Zapomniane wspólnie z Fundacją Jaw Dikh oraz Arturem Sierawskim, aktywistą pamięciowym, historykiem i nauczycielem, zorganizowała […]

Kontekst  Osoby wychowujące się w domach dziecka stanowią jedną z grup wrażliwych, narażonych na dyskryminację i wykluczenie społeczne, a także podatnych na różnego rodzaju dysfunkcje, w tym obniżone poczucie własnej wartości. Zorganizowanie warsztatów antydyskryminacyjnych, obejmujących część teoretyczną i praktyczną, stworzyło uczestnikom możliwość aktywnego zaangażowania się we wspólną refleksję nad rolą, jaką pamięć wielokierunkowa – w […]

🇩🇪 DE ⭢ Der Umgang mit sensiblen Hinterlassenschaften (czytaj po niemiecku) Kontekst W 1945 roku, na skutek konferencji poczdamskiej, Wrocław – wcześniej niemieckie miasto Breslau – stał się częścią Polski. Ten transnarodowy, polsko-niemiecki sprawia, czyni go wyjątkowym na mapie Europy, obok innych miast z Ziem Zachodnich i Północnych, włączonych wówczas do Polski. Zbiory naukowe dawnego […]

Kontekst  Niemieckie miasto Breslau – dziś Wrocław w Polsce – było niegdyś domem jednej z najbardziej dynamicznie rozwijających się społeczności żydowskich w Europie Środkowej. Edykt emancypacyjny z 1812 r. stanowił istotny krok w kierunku przyznania Żydom równych praw obywatelskich w Królestwie Pruskim, w tym możliwości studiowania na uniwersytetach, zajmowania stanowisk publicznych i aktywnego uczestnictwa w […]

Kontekst  Nieistniejący dziś Plac Estery był przed 1939 rokiem, a częściowo także w czasie okupacji, centrum żydowskiego życia w Chrzanowie (Polska). Jego kres przyniósł rok 1943 i likwidacja tutejszego getta. W 1973 decyzją komunistycznych władz wysadzono znajdującą się tam wciąż Wielką Synagogę. Natomiast w 2018 roku wycięto wierzbę górującą nad ukrytymi pod ziemią fundamentami synagogi. […]

Kontekst  Przedwojenna społeczność żydowska w Polsce liczyła ponad 3,5 miliona. W najnowszym spisie powszechnym (2021) żydowską tożsamość zadeklarowało 17 tys. osób; w dziesięciu gminach żydowskich na terenie kraju zarejestrowanych jest obecnie 1 700 osób. Spuścizna tej niewielkiej społeczności to 1 200 cmentarzy żydowskich. Zaledwie ich niewielka część należy do gmin wyznaniowych żydowskich lub Związku Gmin […]

🇺🇦 UA ⭢ Транскордонний обмін знаннями (czytaj po ukraińsku) Kontekst Zmiany granic w Europie Środkowo-Wschodniej po 1945 r. oraz komunistyczne rządy w regionie miały wpływ na sposób upamiętniania miejsc związanych z Zagładą w dekadach po zakończeniu II wojny światowej. Zespół projektu MultiMemo analizował podobne miejsca w Polsce i Ukrainie – będące częścią tej samej historii […]

Kontekst Projekt Archiwum krajobrazu wyrasta ze złożonej historii pamięci o Zagładzie w Polsce oraz Europie Środkowej i Wschodniej. Holokaust jest często kojarzony z obozami zagłady, takimi jak Auschwitz czy Treblinka, jednak znacząca liczba żydowskich ofiar została zamordowana poza tymi ośrodkami – w lasach, na polach, wzdłuż dróg. Miejsca te, zazwyczaj zapomniane i nieoznaczone, stanowią tyleż […]

🇫🇷 FR ⭢ Tout en reliant les histoires (czytaj po francusku)   Kontekst Wydarzenie Łącząc historie wyrasta z koncepcji pamięci wielokierunkowej, sformułowanej przez Michaela Rothberga w jego książce Pamięć wielokierunkowa: Pamiętanie Zagłady w epoce dekolonizacji (2009, wyd. polskie 2015). Koncepcja ta kwestionuje ideę, zgodnie z którą pamięć o różnych traumatycznych zjawiskach – takich jak Zagłada […]

Kontekst Projekt Macewy 3D wyrasta z inspiracji historyczną obecnością wspólnoty żydowskiej we Wrocławiu (Polska; dawniej niemieckie Breslau) i jej istotnego wpływu na kulturalny i społeczny rozwój miasta. Cmentarze żydowskie we Wrocławiu odzwierciedlają style artystyczne i architektoniczne różnych okresów, ukazując minione trendy kulturowe. Niemniej jednak czynniki takie jak czas, wojna, zanieczyszczanie, wandalizm oraz niekorzystne warunki pogodowe […]