Kontekst
Osoby wychowujące się w domach dziecka stanowią jedną z grup wrażliwych, narażonych na dyskryminację i wykluczenie społeczne, a także podatnych na różnego rodzaju dysfunkcje, w tym obniżone poczucie własnej wartości.
Zorganizowanie warsztatów antydyskryminacyjnych, obejmujących część teoretyczną i praktyczną, stworzyło uczestnikom możliwość aktywnego zaangażowania się we wspólną refleksję nad rolą, jaką pamięć wielokierunkowa – w tym historia dyskryminacji i szkodliwych stereotypów – może odegrać w kształtowaniu postaw szacunku i tolerancji, podnoszeniu świadomości na temat wzajemnych wpływów różnych grup społecznych, a także w budowaniu więzi rówieśniczych i wzmacnianiu poczucia własnej wartości.
Najważniejsze aspekty projektu
- Zaprezentowanie koncepcji pamięcioznawczej w przystępny sposób, z uwzględnieniem aspektów teoretycznych i praktycznych.
- Wykorzystanie formy spotkania znoszącej hierarchie wiedzy i władzy, stymulującej aktywny udział w dyskusji wszystkich osób.
- Uświadomienie przekładania się pojęć takich jak „pamięć”, „społeczeństwo”, „równość”, „demokracja” czy „prawa człowieka” na codzienne życie i samoocenę młodych ludzi.
Wyzwania
- JAK wykorzystać koncepcję pamięci wielokierunkowej do wzmocnienia podmiotowości grup wrażliwych?
- JAK przekazać młodym osobom wiedzę teoretyczną na temat mechanizmów dyskryminacji i praktyczne umiejętności przeciwdziałania jej?
- JAK zbudować krytyczną świadomość dotyczącą wzajemnego wpływu różnych grup społecznych na inne zbiorowości oraz poszczególne jednostki?
Rozwiązania
- Zrezygnowanie z formuły wykładu czy lekcji na rzecz warsztatów bardziej angażujących młode osoby i sprzyjających demokratycznej wymianie myśli.
- Otwartość na szczere odpowiedzi dzieci i umożliwienie im odwoływania się do osobistych doświadczeń i swobodnej artykulacji przekonań, z poszanowaniem wszystkich pozostałych osób.
- Prezentowanie szerokiego kontekstu wydarzeń historycznych oraz długofalowości procesów społecznych – również tych negatywnych – w powstawaniu i utrwalaniu dyskryminacji i wykluczenia.
- Zadbanie o pojawienie się w dyskusji przykładów postaw pozytywnych, takich jak zaangażowanie społeczne, empatia, wzajemny szacunek, przestrzeganie zasad demokracji, etyki i praw człowieka.
Opis
Fundacja Kultury Zbliżenia w partnerstwie ze Stowarzyszeniem FestivALT jesienią 2023 r. zorganizowała warsztaty antydyskryminacyjne dla podopiecznych Domu im. Janusza Korczaka w Gdańsku (Polska).
Celem warsztatów było dostarczenie wiedzy teoretycznej na temat mechanizmów dyskryminacji jako aktu przemocy oraz konkretnych umiejętności praktycznych. Kształtowanie umiejętności wielokierunkowego pamiętania – rozumianego jako odnajdywanie sieci połączeń i kontekstów pomiędzy przeszłymi a teraźniejszymi wydarzeniami – to kluczowy element narracji antydyskryminacyjnej. Potencjał tego rodzaju narracji drzemie w pokazaniu, że historia nierównego traktowania oraz szkodliwego wpływu stereotypów jest równie długa, jak historia ludzkości oraz że brak zrozumienia i empatii w ramach danej grupy ma realny wpływ na działania innych grup społecznych.
Dzieci wychowujące się w domach dziecka mierzą się z różnego rodzaju deficytami – obniżoną koncentracją, traumami, niskim poczuciem własnej wartości i sprawczości, brakiem więzi. Jedno z wielu wyzwań, przed którymi stają, to obniżone poczucie przynależności i znajomości kontekstów społecznych. Jak pokazała praca warsztatowa, trudność sprawiało dzieciom odpowiedzenie na pytanie o osobę, którą szanują, a także zidentyfikowanie i wskazanie pozytywnych cech własnych i najbliższego otoczenia.
Jednocześnie dzieci mają świadomość, że przynależność do określonej grupy (rodziny, grupy rówieśniczej, społeczeństwa) pozwala na lepsze zrozumienie siebie oraz daje poczucie bezpieczeństwa. Rozmowa na temat wspólnej przeszłości, roli stereotypów oraz wzajemnej życzliwości, a także ustanowieniu praw człowieka, wzmocniło uważność młodych osób na znaczenie wspólnoty jako struktury demokratycznej.
Warsztaty ujawniły potencjał długofalowych projektów terapeutycznych – zarówno indywidualnych, jak i grupowych – które rozwijałyby kompetencje społeczne dzieci oraz poszerzały ich horyzont wiedzy na temat wydarzeń historycznych i ich współczesnych implikacjach.
Wnioski
- Formuła warsztatowa sprzyja większej śmiałości osób uczestniczących w zabieraniu głosu i dzieleniu się swoją perspektywą.
- Sięganie po konkretne przykłady historyczne pomaga uświadomić młodszemu pokoleniu powtarzalność mechanizmów przemocy.
- Odwoływanie się do osobistych doświadczeń ułatwia empatyczne ustosunkowanie się do przeżyć innych grup narażonych na dyskryminację.
Finansowanie
Wydarzenie organizowane w ramach projektu „MultiMemo: Multidirectional Memory, Remembering for Social Justice”, który jest współfinansowany przez Unię Europejską z programu Citizens, Equality, Rights and Values (CERV 2021-2027).
Photos – Marek Brand