Kontekst
15 sierpnia 1942 r. w lesie w Olszewnicy Nowej żandarmeria niemiecka zamordowała 120 osób romskich i żydowskich – mężczyzn, kobiety i dzieci. Ofiary przywieziono na miejsce zbrodni z Fortu III w Pomiechówku i rozstrzelano.
3 czerwca 2024 r., Fundacja Zapomniane wspólnie z Fundacją Jaw Dikh oraz Arturem Sierawskim, aktywistą pamięciowym, historykiem i nauczycielem, zorganizowała warsztaty dla młodzieży ze Szkoły Podstawowej im. Józefa Wybickiego w Janówku (Polska). Najpierw odnowiono znaczniki z masowej mogiły w Olszewnicy Nowej i przybliżono historię ofiar. Następnie wspólnie odwiedzono miejsce pamięci i wkopano w ziemię oba znaczniki.
Najważniejsze aspekty projektu
- Zwiększenie świadomości młodego pokolenia na temat romskiej i żydowskiej społeczności regionu oraz jego wielokulturowej historii
- Partycypacyjne działania służące upamiętnieniu grup mniejszościowych oraz uwrażliwieniu na ich historię i kulturę
- Współpraca z organizacjami i osobami fizycznymi zajmującymi się aktywizmem pamięciowym
Wyzwania
- JAK uwzględnić historię mniejszości żydowskiej i romskiej w procesie edukacji młodzieży szkolnej?
- JAK połączyć informacje na temat romskiej i żydowskiej kultury z tymi historycznymi, dotyczącymi wojennych losów osób romskich i żydowskich?
- JAK włączyć młodzież reprezentującą grupę większościową w świadome upamiętnienie mniejszości?
Rozwiązania
- Współpraca z osobami/organizacjami reprezentującymi mniejszości etniczne i narodowe oraz ich bezpośredni udział w projekcie
- Korzystanie z wiedzy lokalnych aktywistów, strażników historii na temat historii regionu w procesie upamiętnienia
- Włączenie lokalnej młodzieży w kreatywną i merytoryczną pracę z wielokulturową historią regionu oraz pamięcią o niej
Opis
3 czerwca 2024 r. Fundacja Zapomniane i Fundacja Jaw Dikh zorganizowały warsztaty dla młodzieży z dwóch klas Szkoły Podstawowej im. Józefa Wybickiego w Janówku. Służyły one edukacji na temat społeczności żydowskich i romskich oraz renowacji znaczników upamiętniających masową mogiłę w Olszewnicy Nowej. Na dwóch płytach nagrobnych – przy użyciu lasera – wygrawerowano kolejno romskie i żydowskie inskrypcje oraz symbole.
Treść romskich inskrypcji konsultowano ze współprowadzącą warsztaty Moniką Szewczyk, romską badaczką, aktywistką i członkinią Fundacji Jaw Dikh. Obecność osób ze społeczności żydowskiej i romskiej pozwoliła przybliżyć młodzieży obie kultury.
Wydarzenie poprzedziły badania terenowe i archiwalne, a jego zorganizowanie było możliwe dzięki współpracy z Arturem Sierawskim, historykiem i nauczycielem, strażnikiem pamięci o żydowskiej historii, żydowskich miejscach oraz żydowskich osobach z regionu.
Po zakończeniu warsztatów cała grupa udała się na miejsce masowej zbrodni, aby postawić tam znaczniki.
Wnioski
- Wybór partycypacyjnej formy wydarzenia (warsztaty) pozwala połączyć wiele funkcji: edukacyjną, pamięciową i historyczną
- Bezpośredni kontakt z osobami reprezentującymi różne społeczności i kultury pozwala zweryfikować ewentualne stereotypowe wyobrażenia i przeświadczenia
- Wspólna praca nad drewnianą formą upamiętnienia zwiększa poczucie sprawczości wszystkich zaangażowanych w nią grup
Finansowanie
Wydarzenie organizowane w ramach projektu „MultiMemo: Multidirectional Memory, Remembering for Social Justice”, który jest współfinansowany przez Unię Europejską z programu Citizens, Equality, Rights and Values (CERV 2021-2027).
Fotografie – Fundacja Zapomniane