Kontekst
Gwałtowne zaognienie się konfliktu izraelsko-palestyńskiego po wydarzeniach z 7 października 2023 r. miało swoje symboliczne skutki również w Europie: doprowadziło do wzrostu napięć społecznych, a także spadku zainteresowania kulturą i sztuką żydowską, a wręcz niechęci do niej. Z punktu widzenia inicjatyw takich jak doroczny festiwal sztuki żydowskiej i aktywizmu FestivALT w Krakowie (Polska), skala kontrowersji, emocji i polaryzacji różnych grup mniejszościowych zrodziła konieczność podjęcia działań. Dlatego – choć dotychczas temat Bliskiego Wschodu nie był programowo podejmowany w ramach tej inicjatywy – zainicjowano wspólną, wielogłosową dyskusję.
Rozmowę włączono w oficjalny program 8. edycji FestivALT, zachęcając do udziału w niej szeroką, międzynarodową publiczność. Obecność dwóch moderatorek – palestyńsko-polskiej i żydowskiej – odzwierciedlała ambicję organizatorów: zapewnienia możliwej równowagi perspektyw oraz umożliwienia wymiany myśli w większym gronie, w atmosferze wzajemnego szacunku i bez poczucia zagrożenia.
Formuła wydarzenia – dyskusja przy tzw. długim stole – oferowała spokojniejszą, bezpieczniejszą i potencjalnie bardziej konstruktywną alternatywę względem protestów, wieców czy strajków wzmacniających antagonizmy pomiędzy różnymi społecznościami mniejszościowymi.
Najważniejsze aspekty projektu
- Stworzenie przestrzeni do podjęcia wyważonej dyskusji na temat silnie obecny w dyskursie publicznym, budzący skrajne emocje i polaryzujący różne grupy społeczne.
- Zaprojektowanie formuły wydarzenia sprzyjającej wymianie poglądów w sposób etyczny i z szacunkiem dla osób reprezentujących odmienne punkty widzenia.
- Zapewnienie symbolicznej równości reprezentacji – zaproszenie do moderowania dyskusji przedstawicielek społeczności palestyńskiej i żydowskiej.
- Wspólne wypracowanie zaproszenia do dyskusji oraz pytań wprowadzających przez moderatorki, bez ingerencji organizatorów.
Wyzwania
- JAK, planując wydarzenia kulturalne, włączyć w ich program kluczowe w danym momencie, a zarazem potencjalnie kontrowersyjne konteksty społeczno-polityczne?
- JAK stworzyć przestrzeń do otwartej wymiany poglądów, jednocześnie dbając o dobrostan wszystkich osób uczestniczących w dyskusji?
- JAK zadbać o merytoryczny aspekt dyskusji i efektywnie moderować jej przebieg?
Rozwiązania
- Wykorzystanie koncepcji „długiego stołu” jako praktycznego narzędzia organizacji przestrzeni oraz obowiązujących zasad etyczno-komunikacyjnych.
- Zadbanie o nieformalną atmosferę, sprzyjającą komfortowej artykulacji spostrzeżeń i opinii (zapewnienie jedzenia i napojów oraz tłumaczenia).
- Przemyślany dobór osób moderujących dyskusję – tak, aby reprezentowały różne punkty widzenia, ale potrafiły je artykułować w kompetentny, wyważony sposób.
Opis
23 czerwca 2024 r., w ramach 8. edycji festiwalu żydowskiej sztuki i aktywizmu FestivALT w Krakowie, w Składzie Solnym – przestrzeni oddolnych działań artystycznych – zorganizowano dyskusję poświęconą konfliktowi izraelsko-palestyńskiemu. Wydarzenie miało charakter bezpłatny i otwarty; aby zwiększyć komfort uczestniczących w nim osób, zadbano o warstwę merytoryczną (dwie osoby moderujące) i językową (tłumaczenie symultaniczne na język polski i angielski) oraz kulinarną (catering i napoje).
Wydarzenie zrealizowano zgodnie z koncepcją artystki i akademiczki Lois Weaver, według której długi stół to „eksperymentalne forum publiczne, hybryda performansu, instalacji, dyskusji przy okrągłym stole i przyjęcia, zaprojektowana, aby zgromadzić ludzi, których łączy wspólny cel i umożliwić im dialog”.
Rozmowa w formacie „długiego stołu” stanowiła odpowiedź organizatorów festiwalu, Stowarzyszenia FestivALT, na palącą potrzebę zabrania głosu w sprawie konfliktu zbrojnego i kryzysu humanitarnego na Bliskim Wschodzie, a także wynikającego z nich zaostrzenia dyskursu publicznego i zwiększenia napięć społecznych.
W obliczu braku narzędzi do realnego i trwałego rozwiązania globalnych problemów, wydarzenie koncentrowało się na działaniach w skali mikro: umożliwieniu rozmowy na trudne, kontrowersyjne tematy, w przebiegu której wartość nadrzędną stanowiło poszanowanie ludzkiego życia i godności oraz otwartość na perspektywę osób dotkniętych przemocą, reprezentujących różne stanowiska i punkty widzenia. O ile nam wiadomo, było to pierwsze i jak dotąd jedyne tego typu wydarzenie w Krakowie, podczas którego dwie strony konfliktu miały przestrzeń do spokojnej wymiany poglądów.
Wydarzenie moderowały Alina Palichleb, pół-Palestynka, pół-Polka i Julie Weitz, żydowska artystka wizualna mieszkająca w Polsce.
Współorganizatorem wydarzenia było CSW Wiewiórka.
Wnioski
- Organizacja otwartych dyskusji sprawdza się jako mniej sformalizowana i przystępniejsza dla szerszego grona osób forma wymiany poglądów w palących kwestiach społeczno-politycznych.
- Formuła „długiego stołu” pozwala na zdywersyfikowanie i zdemokratyzowanie dyskusji oraz równe traktowanie wszystkich biorących w niej udział osób.
- Brak konstruktywnych wniosków czy rozwiązań konkretnych problemów nie przekreśla wartościowego charakteru dyskusji jako okazji do wyjścia ze strefy komfortu i wymiany poglądów w bezpiecznych warunkach.
Więcej informacji
.
Finansowanie
CERV – Multimemo
Fotografie – Joanna Gałuszka